Rainy Season Celebration!

Het is alweer vrjidag en dat betekent dat mijn eerste "werkweek" hier in de tempel erop zit. De tijd gaat hier ongelooflijk snel en ik geniet hier van (bijna) elk moment. Toen Wieke en ik maandag bij de tempel aankwamen waren we er stil van. Het tempelcomplex was veel groter dan ik had verwacht. Er zijn twee grote tempels en heel veel kleinere gebouwen, beelden en altaars. Er staat ook een laag, geel gebouw: de school. Hier zijn drie lokalen, waarvan wij het achterste gebruiken. In de voorste twee had ik tot vandaag nog niemand gezien, maar vanmorgen zaten er tweemaal 20 jonge monnikjes een examen te maken. Alleen de oudste monniken krijgen Engelse les van ons, de jongeren volgen nog veel lessen over het boeddhisme. We beginnen 's ochtends om 8 uur, dan hebben we er al een tuktukrit van drie kwartier op zitten. De ochtendles is van 8 tot 10:30, dan is er een lange pauze en van 13:00 tot 15:00 is de middagles. Niet alle studenten zijn altijd bij de les, omdat zij ook nog andere taken hebben. Deze week was de opkomst erg laag, omdat het een vreemde, drukke week voor ze was. Op dinsdag was het Full Moon Day, waarvoor op maandag voorbereidingen getroffen moesten worden. Gelijk daarna, op woensdag, was de jaarlijkse Rainy Season Celebration. Dit feest luidt het begin van de regentijd in en is erg belangrijk voor alle Cambodjanen omdat zij voor een groot deel afhankelijk zijn van de regen. Rijst en vis zijn erg belangrijk in de economie en vormen de basis van de Cambojaanse keuken. Tijdens de regentijd wordt het Tonle Sapmeer tien keer zo groot en overstromen de rivieren wat zorgt voor vruchtbare grond. We waren uitgenodigd om mee te doen met de celebration en het was een hele bijzondere ervaring waar ik zo meer over vertel. Donderdag was er alleen les in de ochtend, omdat er 's middags een soort conferentie was met de hoofdmonnik, een aantal andere hoofdmonniken en naar ik begreep de minister van boeddisme (of zoiets, ze moeten nog even verder studeren op hun Engels). Ten slotte waren er op vrijdag examens over de Dharma (boeddhistische leer). Ik was thuis al gewaarschuwd dat je voor het tempelprject behoorlijk flexibel moet zijn, omdat er regelmatig lessen niet doorgaan en de opkomst wisselend is. Die waarschuwing bleek deze week dus niet onterecht. Ik kan ook niet zeggen dat ik het heel erg vind want in deze eerste week hadden we nog genoeg te zien en te doen. Zo hebben we nu overdag het Tuol Sleng museum en de Killing Fields bezocht (beiden over de genocide tijdens de Rode Khmer periode) en ben ik naar de Central Market geweest.

Woensdag was de meest bijzondere en heftige dag. Het was de dag van de Rainy Season Celebration, een hele speciale dag voor de monniken. We kwamen gewoon om 8 uur aan en gingen naar het gebouw naast een van de grote tempels, dat later het huis van de hoofdmonnik bleek te zijn. Hij zat hier op een bankje en mensen brachten eten, drinken en mooie rechthoekige dozen waar oranje gewaden voor de monniken inzaten. De monnik nam alles in ontvangst en zegende voedsel en spullen van de mensen. We werden uitgenodigd om erbij te zitten en waren net zo goed een bezienswaardigheid voor de Cambodjanen als zij voor ons. Zij vinden onze lichte huid prachtig en zijn dol op de "exotische" Europeanen. Communiceren gaat niet gemakkelijk, omdat de meeste Cambodjanen geen Engels spreken, maar als je in Cambodja vriendelijk kninkt en glimlacht komt het wel goed. 

Nadat we een tijd in die tempel waren kwam Hong eraan. Hong is de coordinator van het tempelproject en onze held als we om welke reden dan ook in nood zitten. Hong spreekt beter Engels dan elke andere Cambodjaan die ik tot nu toe ontmoet heb en weet, dat is het belangrijkste, wat de beste barren en clubs in Phnom Penh zijn. Hong vertelde ons hoe de dag verder zou verlopen en liep met ons mee naar de andere grote tempel. Hier verzamelden steeds meer mensen in witte kleding zich. Sommigen hadden stoelen of kleedjes mee en er werd ons gelijk een zitplek aangeboden. We moesten die dag meerdere keren lang wachten, maar we hoefden ons niet te vervelen want overal waar we kwamen wilden mensen met ons op de foto. Toen het tijd was voor de ceremonie ging iedereen staan en deed zijn schoenen uit. Dit is een heel gebruikelijke manier om respect te tonen. Bij de tempel doe je ook overal binnen je schoenen uit, ook in de school. De monniken liepen in een lange stoet driemaal rond de tempel. De mensen die rond de tempel stonden deden bij iedere monnik geld in de oranje tassen die ze bij zich hadden. Dat verklaarde ook de dikke paken geld die de mensen mee hadden. In Cambodja wordt naast de gewone US Dollar ook de Riel gebruikt. Een dollar is 4000 Riel en de kleinste briefjes zijn 100 Riel waard. Mijn tasje zit ook altijd vol met Riel, want dat wordt als kleingeld gebruikt en om er vanaf te komen moet je goed rekenen. Behalve geld gaven mensen ook weer eten, dat stopten ze in de grote witte zakken die gedragen werden door gewone "lay people". Omdat we het ritueel van te voren niet kenden hadden we niet genoeg kleine briefjes bij ons en waren we snel door onze Riel heen. Dit was dan wel een mooie gelegenheid om wat foto's te maken. In het begin was ik wat terughoudend in het maken van foto's, want ik zou het ook niet prettig vinden als een vreemde met een camera door mijn ritueel zou walsen. We werden echter aangemoedigd om foto's te nemen en mensen poseerden zelfs spontaan. Het is mij nog niet gelukt om de foto's van mijn camera af te krijgen, dus ik houd ze nog even voor mezelf. Het was erg bijzonder om mijn "leerlingen" bezig te zien in hun rol binnen een ceremonie als deze.

Toen de monniken driemaal rond de tempel waren gelopen, de jongsten voorop en "onze" oudsten achteraan, bewoog de hele groep zich naar de andere grote tempel. Hier namen de mensen plaats, terwijl er in de woning van de hoofdmonnik allerlei voorbereidingen werden getroffen voor een persmomentje waar wij ook bij mochten zijn. Er was namelijk niet alleen geld en eten ingezameld voor het levensonderhoud van de monniken maar ook voor het Rode Kruis en de hoofdmonnik overhandigde een soort cheque aan een medewerker van het Rode Kruis. Deze bedankte de tempel in een hele lange speech waar ik natuurlijk geen woord van verstond.

Vervolgens was het tijd voor het eten. Althans, dat dacht ik. In de praktijk moesten we weer erg lang wachten (dus meer foto's met de locals) tot er weer iets gebeurde. Uiteindelijk was het tijd voor het gebed. Of misschien was het wel een serie gebeden, want er kwam geen eind aan. Ik wou dat ik kon verstaan wat er werd gezongen, maar alles was in het Khmer. Uiteindelijk kwamen de monniken binnen en was het hun beurt om te bidden, daarna was het weer aan ons. Daarna was het toch echt tijd voor het eten. De monniken mochten eerst eten, wat over was (en dat was een hoop!) was voor de andere mensen in de tempel en wat dan nog overbleef ging naar het goede doel. Terwijl de monniken aten kwam een jongetje een enorm dienblad met allerlei schaaltjes eten en flesjes water brengen. Omdat wij te gast waren mochten wij met de monniken meeeten, voordat de andere mensen aan de beurt waren. Dit voelde wel erg raar, maar we deden maar mee met hun gebruiken. Toen iedereen klaar was met eten was de ceremonie afgelopen en konden wij naar huis.

Net toen we naar onze tuktuk wilden lopen werden we aangehouden door de hoofdmonnik. Hij nodigde ons uit om nog even wat met hem te drinken. De tuktuk stond al op ons te wachten, maar na alle gastvrijheid durfden we niet te weigeren. Een van de eerste dingen die hij vroeg was of we getrouwd waren en of we het niet hoog tijd vonden dat we dat eens gingen doen. We dachten dat hij een grapje maakte, maar al snel bleek dat hij het meende. En dan had hij het vooral op mij gemunt, want hij wilde dat ik hem zou helpen om naar Nederland te komen. In Nederland moest ik samen met hem een tempel gaan bouwen en ik geloof dat hij er zelfs vanuit ging dat ik dat wel ging betalen (ik probeerde hem nog uit te leggen dat westerlingen ook weer niet zo rijk zijn...). Ik had vanalles verwacht van Cambodja en de tempel, maar niet dat de hoofdmonnik mij een huwelijksaanzoek zou doen!

Omdat we de hele middag nog voor ons hadden wilden we graag naar het Tuol Sleng Museum en de Killing Fields. Beiden gaan over de tijd dat Pol Pot het Rode Khmer regime leidde en een kwart van de bevolking is vermoord of doodgewerkt. Tuol Sleng (ook wel S-21 genoemd) stond als eerste op de agenda. Deze martelgevangenis werd gebruikt om (valse) bekentenissen los te krijgen van mensen die Ankar ("De staat") dood wilde. Pol Pot had een communistische agrarische heilstaat voor ogen en iedereen die geleerd had, een vreemde taal sprak, kunstenaar was of zelfs maar een bril droeg paste hier niet in en moest uit de weg worden geruimd, evenals zijn hele familie om latere wraak te voorkomen. De steden werden leeggehaald en de bevolking werd verspreid over het platteland, waar de mensen aan het werk gezet werden. De rijstopbrengst moest verdrievoudigd worden, een doelstelling die absoluut niet haalbaar was, al werkten de mensen 12 tot 16 uur per dag.
Het bezoek aan de gevangenis was heel heftig. Een deel van de cellen was nog intact, de bedden en bijbehorende ketens stonden er nog en aan de muur hingen foto's van slachtoffers. We volgden de audiotour die erg expliciet en beeldend was. In de verschillende gebouwen kon je cellen, foto's, herinneringen en zelfs de martelwerktuigen bekijken. Ik kan me bijna niet voorstellen dat dit waargebeurd is en dat een heel land met deze herinnering leeft. De Rode Khmer was aan de macht van 1975 tot 1979 dus iedereen ouder dan 50 heeft dit meegemaakt. Toen we klaar waren besloten we de Killing Fields later te bezoeken, omdat we al zo'n heftige dag hadden gehad (en het begon flink te regenen..) Uiteindelijk zijn we een dag later naar de Killing Fields geweest en dat was bijna net zo heftig als Tuol Sleng. In de gevangenis zelf mochten mensen namelijk niet worden gedood, dat gebeurde pas bij de Killing Fields. Hier liggen tienduizenden mensen in massagraven. Je kunt botjes en stukken kleding zien liggen. Deze worden door de grond omhooggestuwd en eens in de paar maanden worden ze verzameld en opgeborgen. Wat het meeste indruk op mij heeft gemaakt is de Kiling Tree. Omdat kogels te duur waren werden hamers, messen, beilen of ander gereedschap gebruikt, maar voor kleine kinderen was er de Killing Tree. De kinderen werden bij hun enkels gepakt en tegen de boom doodgeslagen. Zelfs nu ik dit opschrijf word ik er emotioneel van. Ik kan me gewoon niet voorstellen dat mensen elkaar dit aan kunnen doen. Een kleine groep mensen dat zijn eigen volk vermoord en de rest van de wereld had niets door. In 1978 reisde er een Zweedse delegatie door Cambodja en zij beschreven de situatie daar bij thuiskomst als succesvol, een voorbeeld voor andere landen. Later werd pas duidelijk hoe het echt zat in Cambodja. Hier is een boek over geschreven dat ik als ik thuis ben graag wil lezen: De glimlach van Pol Pot, door Peter Frohberg Idling.

Al met al kan ik wel zeggen dat ik hier veel zie en meemaak en dat Cambodja inderdaad een land van uitersten is. Ik heb zo het gevoel dat ik mij hier niet hoef te vervelen...